Angst voor oorlog en een Europees handelsverbod: het jaar 1806

“Waarde geliefde broor en zuster,

(…) ik hebbe uit vrouw vernommen haar brief gezien dat UE denkt dat wij de vrienschaap af sneeijt, maar nee geliefde broor en zuster, daar hebbe wij in het geheel niet op gedaagt, maar mijn waarde man die heeft in een tijt niet wel geweest [… en …] dat heb ik ook al wel tien weken gehaat, maar mij kleine dogtertien dat grooe ter braaf op aan. Het is zon aardig kint en zo weelijk. Zij ziet ook al in de koestoel. Ik verzoeke broer en zuster aan koemde zoemer om haar eens te zien. Maar broer als UE schrijft moet gij mij voor al een schrijven hoe of het kleine niegien Geziena, UE dogtertien, gaat. Daar heb ik in tijt laank niet van gehoort.”

Deze brief schreef Fenna Veldhuis-Roessingh (1782-1807) omstreeks oktober 1806 aan haar broer Carel Roessingh (1779-1844) in Enschede. Indertijd schreef men fonetisch, waardoor het niet moeilijk is het Twentse dialect eruit te pikken. Fenna en Carel groeiden op in Enschede, maar Fenna was vanwege de liefde in Zwolle terechtgekomen. Zij woonde samen met haar man Klaas Veldhuis en drie maanden oude dochtertje Aaltje op de hoek van de dijk aan de Diezerpoort. Veldhuis voorzag daar als bakker in het inkomen. Fenna’s broer Carel had inmiddels ook een klein gezinnetje gesticht en was sinds twee jaren als fabrikeur actief in de textiel.

Ondertussen stond de wereld op zijn kop. De Bataafse Republiek was sinds de zomer van 1806 omgedoopt tot het Koninkrijk Holland. Lodewijk Bonaparte, een broer van Napoleon, was sindsdien de eerste koning van ons land. In augustus 1806 abdiceerde Frans II als laatste keizer van het Heilige Roomse Rijk en rond datzelfde ogenblik sloten Pruisen en Saksen zich als bondgenoten aan bij Rusland, Groot-Brittanië en Zweden. Zij vormden voortaan een front tegen Napoleon. Dit ontketende de Vierde Coalitieoorlog (oktober 1806 – juli 1807). Napoleon verbood alle handel met Groot-Brittanië en richtte de wapens op het oosten. Pruisen werd vlug onder de voet gelopen, maar de Russen boden geduchte tegenstand. Pas op 14 juni 1807 werden de Russen bij Kaliningrad verslagen en volgde een vredesakkoord tussen Frankrijk, Pruisen en Rusland. Wel moesten zij zich aansluiten bij het ‘Continentaal Stelsel’, waarbij alle handel tussen het Europese vasteland en Groot-Brittanië was verboden. Dit had ook grote gevolgen voor de Nederlandse economie. Met name Amsterdam kreeg het financieel zeer zwaar, maar ook in Twente leidde de katoenschaarste tot werkloosheid.

De 24-jarige Fenna Veldhuis-Roessingh was bezorgd. Zij schreef aan haar broer Carel over

“een bedroe[f]de tijt van oorloegen, daar hier veele mensen bang voor bennen. Schrijf mij toeg eens hoe of het in Eenscheide gestelt is om dat het so koert aan de grenze is daar. Heb ik nog wel oongerust oover geweest.”

Het jonge Koninkrijk Holland bleef in deze oorlog gelukkig buiten schot, maar de familie Veldhuis in Zwolle telde wel twee grote verliezen. Op 23 december 1806 overleed het vijf maanden oude dochtertje Aaltje Veldhuis en anderhalve maand later, op 5 februari 1807, overleed ook Fenna Veldhuis-Roessingh. Een ontmoeting tussen broer en zuster, in de zomer van 1807, is er daardoor helaas nooit meer van gekomen.

• De bakker Klaas Veldhuis hertrouwde met Helena Maria Nijman en kreeg met haar maar liefst elf kinderen. Aan de Diezerpoort stichtte hij later een logement.
• Doordat Groot-Brittanië een belangrijke handelspartner was van Rusland, was het Continentaal Stelsel voor de tsaar een groot pijnpunt. In 1812 werd het daardoor opnieuw oorlog tussen Frankrijk en Rusland. Tijdens de Russische Veldtocht leidde de ijzige vrieskou tot een enorm verlies van manschappen aan Franse zijde. Dit werd een kantelmoment voor Napoleon. In Rusland ging deze oorlog de boeken in als ‘de Vaderlandse Oorlog’. (wikipedia)
• De N.V. Maatschappij voor Textielindustrie v/h C. Roessingh & Zonen draaide tussen 1804 en 1912 in Enschede en tussen 1912 en 1939 in Veenendaal. Voor meer informatie zie artikel over de familie Roessingh aan het Van Loenshof.
• Stadsarchief Enschede, bedrijfsarchief C. Roessingh & Zonen