De families Scholten en Roessingh in Zandvoort, omstreeks 1893/’94

Geplaatst op Geplaatst in Archief Twentse Textielfamilies

Hoewel het zandkasteel nog niet eens was voltooid, hadden de volwassenen al besloten om een plechtig fotomoment in te lassen. Uiteraard mochten de schepjes en de nog onvoltooide zandburcht niet ontbreken op deze opname. Op de achtergrond prijkt een deftig hotel hoog op een duin, dat in 1879 werd gebouwd in opdracht van de heer Kaufmann. In 1893 werd het hotel verkocht en door de nieuwe eigenaren omgedoopt tot Hotel d’Orange. De opvallende koepelvormige torens werden een jaar later verwijderd, waardoor de foto in 1893 of 1894 moet zijn genomen.i Het hotel onderging toen ingrijpende verbouwingen, zowel van binnen als van buiten, waaronder de toevoeging van een extra verdieping en de verlenging van de noord- en zuidvleugels. Zandvoort deed op dat moment niet onder voor badplaatsen als Scheveningen of Knokke en werd bezocht door de groten der aarde, zoals aartshertogin Stephanie van Oostenrijk in 1889.ii Maar ook minder welgestelde gasten uit met name Amsterdam werden aangetrokken tot deze badplaats. Dit laatste blijkt uit het volgende krantenartikel uit het Algemeen Handelsblad van 7 november 1893:

“Aanstaanden zomer zal men in Zandvoort waarschijnlijk weer per tram van het hoofdstation naar den Hoogenweg kunnen rijden. Men is bezig met de voorbereidingen. Verleden zomer is Zandvoort herleefd. Het was er vol en vroolijk. Het Hotel d’Orange, dat in zeer goede handen gekomen is, heeft bezoekers te over getrokken en men heeft in Zandvoort weer hoop in de toekomst.
Daar Zandvoort een der longen van het groote, zich steeds uitbreidende Amsterdam is, en voor de kinderen die hier te veel moeras- en grachtenlucht slurpten het beste tegengift geeft, is dit een goede tijding.”

Op zoek naar antwoorden: de achtergrond van de reis

Helaas ontbreekt de achtergrond van de foto. Deze foto is afkomstig uit het familiearchief Roessingh, dat recentelijk werd geschonken aan het Archief Twentse Textielfamilies door de heer A.E. Jaarsma. De kledingstijl is gemeleerd, variërend van feestelijk versierde hoedjes tot eenvoudige petjes die nonchalant op de hoofden rusten. De onderlinge relatie is onbekend, maar mogelijk zien we hier ook een aantal zogenaamde ‘bleekneusjes’ uit Enschede. Die benaming werd gebruikt voor arme kinderen uit grootstedelijk gebied, die voor een aantal weken naar de gezonde buitenlucht werden gestuurd om aan te sterken. Dit sociale initiatief ontstond in 1883 uit de gelederen van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen en vormde de basis voor de oprichting van het Centraal Genootschap voor Kinderherstellings- en Vacantiekolonies in 1900.

In het midden op de foto staat de Enschedese fabrikant Theodorus Roessingh (1852-1914). Hij droeg een zomers pak met een modieuze Italiaanse hoed, net als zijn echtgenote J.S. ‘Anna’ Roessingh-Scholten (1863-1926), die uiterst rechts op de foto staat. Theodorus Roessingh, in familiekring ook ‘Dorus’ genoemd, was een zeer sociaal betrokken persoon en zou, zonder twijfel, Enschedese bleekneusjes een welverdiende strandvakantie in Zandvoort hebben gegund. In Enschede bekleedde hij namelijk verschillende bestuursfuncties, waaronder lid van de Algemene Armencommissie, diaken der Nederlands-Hervormde Gemeente, secretaris van de Hervormde Diaconie, bestuurslid van de Vereniging Ziekenzorg en bestuurslid van de Volksbibliotheek.

Toch blijft de werkelijke aanleiding voor deze reis vooralsnog een mysterie. Naast Dorus en Anna Roessingh-Scholten staan ook haar vader en stiefmoeder op de foto afgebeeld, Jan Scholten (1826-1915) en zijn tweede vrouw Johanna Hendrika Hoffman (1838-1901). Zij woonden in Zutphen, waar Jan Scholten jarenlang een lucrative winkel- en manufacturenzaak runde. Op 10 juli 1893 vierde het echtpaar Scholten-Hoffman hun zilveren bruiloft. Zou dit de aanleiding geweest kunnen zijn voor het feestelijke uitstapje naar Zandvoort?

Van vriendschap tot familie

De Zutphense familie Scholten onderhield warme familiebanden met Enschede, waar een oom van het echtpaar Scholten-Hoffman, genaamd Wessel Harenberg (1799-1871), een apotheek begonnen was. Uit het Archief Twentse Textielfamilies blijkt dat de familie Harenberg het bijzonder goed kon vinden met de Enschedese families Roessingh en Kosters. Deze vriendschapsbanden werden nog verder versterkt door verschillende huwelijken, zoals het huwelijk van Wijnandus Roessingh met Gezina Gerharda Kosters in 1848, het huwelijk van Jan Harenberg (de zoon van Wessel) met Bertha Kosters in 1884, het huwelijk van Dorus Roessingh met Anna Scholten in 1885 en het huwelijk van Tony Scholten met een dochter van Rika Stroink-Roessingh, Hardy Stroink, in 1897.

1893 was ook het jaar dat door A. ‘Tony’ Scholten (1869-1952) en zijn oudere halfbroer Jan Albert Scholten (1865-1919) in Enschede een bandfabriek werd opgericht: de firma J.A. & A. Scholten. Door hun verhuizing van Zutphen naar Enschede bleven hun ouders in Zutphen achter zonder hun kinderen in de buurt. Het lijkt erop dat dit gemis voor het echtpaar Scholten-Hoffman te groot was, want uiteindelijk besloten zij hun kinderen naar Twente te volgen. Daar, in Enschede, stierven Jan Scholten en Johanna Hendrika Hoffman in respectievelijk 1915 en 1901.

  • Hotel d’Orange werd in 1937 omgebouwd tot een appartementcomplex, de Oranjeflat, dat in 1942 door de Duitsers werd afgebroken ten behoeve van de bouw van de Atlantik Wall. Zandvoort verloor niet alleen haar karakteristieke boulevard, maar ook het aanzien als badplaats. Sinds enkele jaren is men bezig de boulevard nieuw elan te geven. Die werkzaamheden zullen de komende jaren nog voortduren.
  • A.L. ‘Bertha’ Harenberg-Kosters (1852-1922), de aangaande huwde nicht van het echtpaar Scholten-Hoffman, was een zus van de onderwijzeressen Johanna Albertha (1839-1914) en Wilhelmina Maria Kosters (1848-1918), die voorkomen in het Facebookbericht van 30 september jl. Eerder verscheen ook een Facebookbericht over het buiten De Velve van Theodorus Roessingh, te weten op 16 september jl.
  • Over de firma J.A. & A. Scholten zal volgende week een verhaaltje verschijnen.
  • Archief Twentse Textielfamilies, familiearchief Roessingh (Jaarsma), inv.nr. 7903

ihttps://www.zandvoort-holland.com/beroemde-hotels-gebouwen/hotel-dorange/?lang=nl, 2023

iiDeli Courant, 21 september 1889

ENGLISH

The Scholten and Roessingh Families in Zandvoort, circa 1893/’94

Although the sandcastle was not yet completed, the adults had already decided to pause for a formal photo. Naturally, the little shovels and the unfinished sandcastle had to be included in the shot. In the background, a stately hotel stands high on a dune, which was built in 1879 on the orders of Mr. Kaufmann. In 1893, the hotel was sold and renamed Hotel d’Orange by the new owners. The distinctive dome-shaped towers were removed a year later, indicating that the photo must have been taken in either 1893 or 1894. The hotel underwent significant renovations at that time, both inside and out, including the addition of an extra floor and the extension of the north and south wings. At that moment, Zandvoort was as popular as other resorts like Scheveningen or Knokke and was visited by notable figures, such as Archduchess Stephanie of Austria in 1889. But it also attracted less affluent visitors, especially from Amsterdam. This is evident from the following newspaper article in Algemeen Handelsblad from November 7, 1893:

“Next summer, one will likely be able to ride by tram from the main station to Hoogenweg in Zandvoort. Preparations are underway. Last summer, Zandvoort came back to life. It was full and lively. Hotel d’Orange, which has come into very capable hands, has drawn many visitors, and there is renewed hope for the future in Zandvoort. Since Zandvoort is one of the lungs for the ever-expanding Amsterdam, and provides the best antidote for children who inhale too much marsh and canal air here, this is good news.”

Searching for Answers: The Background of the Trip

Unfortunately, the background of the photo is unknown. The picture comes from the Roessingh family archive, which was recently donated to the Archief Twentse Textielfamilies by Mr. A.E. Jaarsma. The style of dress varies, from festively adorned hats to simple caps casually resting on heads. The relationships between the people are unclear, but it’s possible that we see a number of so-called “bleak-nosed” children from Enschede. This term referred to poor children from urban areas who were sent to the countryside for several weeks to recover in the fresh air. This social initiative began in 1883 under the auspices of the Society for the Promotion of Public Welfare and laid the foundation for the establishment of the Central Society for Children’s Sanatorium and Vacation Colonies in 1900.

In the center of the photo stands the Enschede manufacturer Theodorus Roessingh (1852-1914). He wore a summer suit with a fashionable Italian hat, just like his wife J.S. ‘Anna’ Roessingh-Scholten (1863-1926), who stands far right in the photo. Theodorus Roessingh, known as ‘Dorus’ within the family, was a very socially involved person and would have undoubtedly been in favor of providing a well-deserved beach holiday in Zandvoort for poor children from Enschede. In Enschede, he held various board positions, including membership in the General Poor Commission, deacon of the Dutch Reformed Church, secretary of the Reformed Diaconate, board member of the Health Care Association, and board member of the Public Library.

Still, the true reason behind this trip remains a mystery. In addition to Dorus and Anna Roessingh-Scholten, her father and stepmother, Jan Scholten (1826-1915) and his second wife Johanna Hendrika Hoffman (1838-1901), are also depicted in the photo. They lived in Zutphen, where Jan Scholten ran a successful retail and manufacturing business for many years. On July 10, 1893, the couple celebrated their silver wedding anniversary. Could this have been the reason for the festive outing to Zandvoort?

From Friendship to Family

The Scholten family from Zutphen maintained strong family ties with Enschede, where an uncle of the Scholten-Hoffman couple, named Wessel Harenberg (1799-1871), had started a pharmacy. According to the Archief Twentse Textielfamilies, the Harenberg family had close friendships with the Roessingh and Kosters families from Enschede. These bonds were further strengthened through several marriages, such as the marriage of Wijnandus Roessingh to Gezina Gerharda Kosters in 1848, the marriage of Jan Harenberg (Wessel’s son) to Bertha Kosters in 1884, the marriage of Dorus Roessingh to Anna Scholten in 1885, and the marriage of Tony Scholten to a daughter of Rika Stroink-Roessingh, Hardy Stroink, in 1897.

1893 was also the year that A. ‘Tony’ Scholten (1869-1952) and his older half-brother Jan Albert Scholten (1865-1919) founded a ribbon factory in Enschede: the firm J.A. & A. Scholten. Their move from Zutphen to Enschede left their parents in Zutphen without their children nearby. It seems that this separation was too difficult for the Scholten-Hoffman couple, as they eventually decided to follow their children to Twente. There, in Enschede, Jan Scholten and Johanna Hendrika Hoffman passed away in 1915 and 1901, respectively.

  • Hotel d’Orange was converted into an apartment complex, the Oranjeflat, in 1937, but it was demolished by the Germans in 1942 to make way for the construction of the Atlantic Wall. Zandvoort lost not only its characteristic boulevard but also its standing as a resort. In recent years, there have been efforts to revitalize the boulevard, and these efforts are expected to continue in the coming years.