De familie Baurichter in de textiel (I)

“Beste William,
vooreerst mijn hartelijken dank voor je briefkaart en gelukwenschen en daarbij ook mijn beste wenschen voor het jaar 1907. Door een lange brief van Janssen en jouw briefkaart kwam ik weer een beetje op de hoogte hoe het met jullie in Enschede staat. Jullie schrijven deed me in mijn eenzaamheid veel genoegen. Wanneer men ziek is, kan men zich, zelfs in Berlijn, zeer eenzaam voelen. (…) Ik wenschte nu wel dat ik Enschede nooit verlaten had. Eerst van plan zijnde vier weken weg te blijven is het drie maanden geworden. Toen ik eerst in Rathenau eenige weken ziek was, reisde ik (…) naar Berlijn en stelde me dadelijk onder de behandeling van een speciaal-arts. (…) Men waardeert ongelukkigerwijze de gezondheid slechts dan wanneer men ziek is. (…)
Met vriendelijke groeten, yours,
W.J.M. Baurichter”

Deze (ingekorte) brief schreef W.J.M. ‘Willem’ Baurichter (1879-1960) op 9 januari 1907 vanuit hotel ‘Goldene Traube’ in Berlijn aan zijn Enschedese clubgenoot K.W. ‘William’ Ledeboer en maakt zodoende deel uit van het Archief Twentse Textielfamilies. Onlangs ontvingen we een vraag over de textielfabriek van W.J.M. Baurichter in Enschede. Wij beheren niet het familiearchief van de familie Baurichter en moesten daardoor verwijzen naar het bedrijfsarchief van W.J.M. Baurichter Weverij en Blekerij N.V. bij Erfgoed Enschede. Wel valt er iets te vertellen over de oprichter Willem Baurichter en de negentiende eeuwse textielzaken van zijn voorouders.

‘t Schithak

“Opvallend is, dat er in deze club [Schithak] voor het eerst in de Enschedese clubgeschiedenis een ‘Roomsen’ als lid was toegetreden. In die tijd waren de clubs niet toegankelijk voor ‘Jodden en Roomsen’. De gelukkige in dit geval was W.J.M. Baurichter, die zich ontpopte als een zeer gewaardeerd en trouw lid.” (Benno van Delden, ‘Enschede, de Hooge Heeren en ‘t Sociëteit, 1990’)

Wilhelmus Josephus Maria Baurichter werd op 3 augustus 1879 geboren als oudste zoon van apotheker C.J.W. Baurichter en C.A. Brandis. De apotheek van Baurichter is sinds de negentiende eeuw een begrip in Enschede. Ook voor brillen en ‘pince-nez’ kon men indertijd bij de familie Baurichter terecht. Willem Baurichter studeerde, na afronding van zijn 5-jarige R.H.B.S.-opleiding in Enschede en Nijmegen, farmacie aan de universiteit te Utrecht.ⁱ In zijn jonge jaren was hij een gedreven voetballer en speelde achtereenvolgens voor de Enschedese voetbalclub Prinses Wilhelmina, de Nijmeegse club Quick en Hercules in Utrecht.ⁱⁱ

Een andere interesse van Willem Baurichter was het nieuwe fenomeen luchtvaart. In 1910 was hij secretaris van het comité dat zich bezighield met de organisatie van een eerste vlucht vanaf een weiland van de heer Zeggelt in Enschede.ⁱⁱⁱ De Belgische vliegenier en instructeur Leon Verstraeten (*Mechelen 1876) maakte in september 1910 zijn eerste rondvluchten boven Enschede. ‘Dat de heer V. een moedig en vaardig aviateur is, zal U blijken uit de mededeeling, dat hij Zondag jl. nog met veel succes over de Ardennen vloog’, aldus de Tubantia d.d. 3 september 1910. Ook was Baurichter jarenlang, sinds de oprichting in 1907, secretaris van de vereniging R.K. Ziekenverpleging en in die hoedanigheid betrokken bij de bouw van het Sint Joseph Ziekenhuis (1914). Daarnaast was hij beheerder van de Apostelenhof, een familiestichting dat onderdak verleende aan twaalf alleenstaande katholieke vrouwen.^iv

W.J.M. Baurichter Weverij en Blekerij N.V.

In 1908 werd hij apotheker in dienst van de familieapotheek in de Langestraat. Wellicht aangespoord door zijn Enschedese fabrikantenvrienden legde Baurichter zich in 1912 ook toe op de fabricage van verbandstoffen; in 1912 werd door hem een ‘door een electromotor van 5 Pk. gedreven weverij in het perceel aan de Alsteedsche straat 12’ opgericht.^v In 1915 werd een ruime fabriek gebouwd aan de Zuiderspoorstraat 11 en kreeg Baurichter vergunning voor het in bedrijf brengen van een electromotor van 30 p.k.^vi In 1919 werd het bedrijf opnieuw uitgebouwd aan de Getfertweg, ‘door het bouwen van een magazijn, dienende tot boomerij en scheerderij en voor verzameling van garens in kisten’.^vii De vliegende start leidde tot meer fabrieksuitbreidingen en innovaties in de jaren ’20.

In de jaren ’30 keerde even het tij. In 1935 beleefde de economische crisis in Nederland haar hoogtepunt. Op dat moment telde Nederland bijna 600.000 werklozen. Ook de textielfirma Baurichter ondervond tegenwind en zag zich begin 1936 genoodzaakt het personeel voor de keuze te stellen: het personeelsbestand te laten krimpen of het doorvoeren van een forse loonsverlaging. Dit leidde tot hoogoplopende spanningen tussen werkgever en de bonden. Dankzij tussenkomst van een rijksbemiddelaar bleef het aantal ontslagen met 6 personen beperkt. Desalniettemin had een ontslag in die tijden grote gevolgen voor de getroffen werknemers en hun gezinnen.^viii Gelukkig kwam het bedrijf er weer bovenop. In 1949 liet de inmiddels 70-jarige apotheker en fabrikant de textielfirma omzetten in een naamloze vennootschap. De nieuwe generatie Baurichter maakte haar opwacht.^ix

Gezinsleven

“Maar Zondagsmiddags moeten zij uit,
Zoowel de bruidegom als bruid,
Met hun rijke kinderschaar.
Willem dan van geen tijd meer weet,
En veel te vaak S.H. vergeet.
Dat ‘s slecht, dat ‘s slecht, dat ‘s slecht.

Willem jij bent een beste man,
Maar die toch ook nog beter kan.
Jij moet meer naar Schithak toe.
Och Clem, help ons in dit geval,
En zorg dat hij vaker komen zal.
Doe dat, doe dat, doe dat.”^x

In 1927 werd het koperen bruidspaar Willem en Clem Baurichter-van de Loo door de Schithak-vrienden met een lied in het zonnetje gezet. Wel lieten zij in bovenstaande coupletten doorschijnen hun vriend te vaak op de clubavonden te moeten missen. Op dat moment woonde de familie Baurichter-van de Loo nog in de Langestraat (nr. 52). In 1932 liet Willem Baurichter een impossante villa bouwen aan de Hogelandsingel 9 (onder architectuur van H.C.M. van Beers). Niet alleen de familie Baurichter verliet de Langestraat, ook de familieapotheek werd door Willem Baurichter in de jaren ’30 verplaatst naar het pand Korte Haaksbergerstraat 2 (thans het Mexicaanse restaurant Los Porchos).

Op 28 maart 1960 overleed Willem Baurichter op 80-jarige leeftijd. Zijn weduwe C.F.A. ‘Clem’ Baurichter-van de Loo (1883-1961) stierf anderhalf jaar later. De weverij Baurichter is tot halverwege jaren ’70 in bedrijf geweest. Het aldaar vervaardigde medisch verband zal veelvuldig zijn gebruikt in het St. Joseph Ziekenhuis en was daarnaast ook te verkrijgen in de apotheek van Baurichter. Inmiddels is op de plaats van de voormalige fabriek aan de Zuiderspoorstraat en Getfertweg een nieuwbouw-complex gebouwd, geheten ‘Hof van Baurichter’. Tegenwoordig luistert ook nog een Enschedese apotheek naar de naam Baurichter; inmiddels al meer dan 200 jaar een begrip in de stad! Volgende week volgt een verhaal over de negentiende eeuwse textielzaken van de familie Baurichter.

• Clubgenoten van Willem Baurichter waren K.W. Ledeboer, W.G. Janssen, J. Kosters, ir. C.C. Käyser, G.W. Wisselink en K.H. Minderhoud.
• Dit artikel is grotendeels geschreven aan de hand van een krantenonderzoek. Ongetwijfeld zullen over de firma meer interessante details te vinden zijn in het bedrijfsarchief: Erfgoed Enschede, toegangsnummer 136 ‘Archief van de Textielfabriek W.J.M. Baurichter Weverij & Blekerij N.V., weverij voor verbandstoffen’
• Archief Twentse Textielfamilies, familiearchief Ledeboer, inv.nr. 274

iTubantia, 17 januari 1956

iiTubantia, 17 januari 1956

iiiTubantia, 3 september 1910

ivTubantia, 17 januari 1956

vTwentsche Courant, 21 september 1912

viTwentsche Courant, 23 oktober 1915

viiTubantia, 20 augustus 1919

viiiTubantia, 15 februari 1936

ixNederlandsche Staatscourant, 19 oktober 1949

xKB/Meertens Instituut, Lbl Moormann G013 (liedblad), titel genormaliseerd: S.H.-lid ter ere van de koperen bruiloft van de heer W.J.M. Baurichter en mevrouw C. Baurichter-van de Loo, 1927