Een inmiddels verdwenen fabrikantenvilla aan de Noorderhagen, 1891

“In het Ledeboer-huis aan de Noorderhagen bevond zich indertijd in de tuin een fontein, maar tot grote ergernis van Marie en ik vonden de ouders die te diep en kwam op een goede dag de oude Tiecke om die zeer ondiep te maken. Helaas is dat huis in de oorlog door een geallieerd vliegtuig getroffen en verbrand”

Dit is een van de bewaard gebleven herinneringen van K.W. ‘Willem’ Ledeboer (1883-1975)ⁱ, oudste zoon van fabrikant A. ‘Bram’ Ledeboer en zijn tweede echtgenote Auguste F.C. Hartung. Op de foto zit hij met zijn twee jaar jongere zusje Marie (1885-1928) op een onbespannen trekkarretje. Links op de achtergrond staat zijn oudere halfbroer A.H. ‘Bram’ Ledeboer (1877-1966) met een fiets in de hand. In het midden waakt het kindermeisje over de jongste telg, Jan G.G. Ledeboer (1891-1957). Aan de buitentafel zit Bram Ledeboer (1842-1897) aandachtig een krant te lezen, houdt zijn echtgenote Auguste Ledeboer-Hartung (1856-1949) de fotograaf in de gaten en is schoonmoeder H.P. ‘Pauline’ Hartung-Machelet (1830-1892) ogenschijnlijk de enige persoon die zich het lot van de 2-jarige Paul A. Ledeboer (1889-1980) in de kinderstoel aantrekt. Op het balkon staat een dienstbode paraat. Deze opstelling werd natuurlijk door de fotograaf en opdrachtgever in scène gezet. Centraal staat ook de door Willem Ledeboer beschreven fontein die inderdaad weinig indrukwekkend (meer) oogt…

De villa werd in 1871 gebouwd door de Duitse katoenagent Anton M. Schem (1824-1882) en was met een ruime tuin gelegen in de zg. Brinkgaardens, een stuk land gelegen tussen de Noorderhagen en de spoorlijn in de richting van Gronau.^{ii iii} Vanwege die gunstige infrastructuur leende zich dit terrein zeer goed voor de bouw van fabrieken, waaronder voor de firma Van Heek & Co. Na het overlijden van Schem verkocht zijn weduwe het huis aan Van Heek & Co en werd het omstreeks 1884 als woonhuis ingericht voor de inmiddels 42-jarige firmant Bram Ledeboer.^iv In dit huis werden zijn vier jongste kinderen geboren.^v Ook werd het huis in die periode uitgebouwd met de op de foto zichtbare erker.^vi

De foto uit 1891 toont het vooraanzicht van de villa, gezien vanaf de Noorderhagen. Links op de achtergrond ziet men nog het dak van de achtergelegen machinefabriek en ijzergieterij van Sepp & Co.^vii Buiten beeld zijn de fabrieksgebouwen van Van Heek & Co, maar die lagen ook op een steenworp afstand achter het huis.^viii De familie Ledeboer-Hartung heeft het huis tot omstreeks 1895 bewoond; toen betrokken zij een villa aan de Molenstraat. Volgende bewoner werd een neef van Bram, te weten J.B. ‘Bernard’ van Heek (1863-1923). In de jaren ’10 werd de stadsvilla door Bernard en zijn Amerikaanse vrouw Edwina definitief verruild voor hun schitterende landgoed Zonnebeek. De villa aan de Noorderhagen werd vervolgens afwisselend door familieleden bewoond. In de jaren ’20 werd het huis achtereenvolgens bewoond door de jonge echtparen Hendrik en Toos ter Kuile-van Heek en Ebs en Marietje van Heek-Ebeling. Zij werden opgevolgd door het kinderloze echtpaar Helmich en Judith Ledeboer-van Heek; zij bewoonden de villa tot de verwoesting in 1943.

• het kindermeisje op de foto is vermoedelijk Jet Huckriede, zie facebookpost van 11 maart jl.
• Archief Twentse Textielfamilies, familiearchief Ledeboer, inv.nr. 272

iArchief Twentse Textielfamilies, familiearchief Ledeboer, inv.nr. 272

iiKadaster B-1819 en B-2758, 2023

iiiBeeldbank Erfgoed Enschede, Kadastrale kaart van Enschede centrum in 1900, HT000565

ivKadaster B-1819 en B-2758, 2023

vErfgoed Enschede, geboorteakten Ledeboer

viKadaster B-1819 en B-2758, 2023

viiKadaster B-3547, 2023

viiiKadaster B-3773, 2023